درمان میگرن یک فرآیند جامع است که علاوه بر مداخلات دارویی، نیازمند تعدیل سبک زندگی و به‌خصوص رژیم غذایی است. هدف از تنظیم یک رژیم غذایی ویژه برای بیماران میگرنی، صرفاً حذف غذاهای مضر نیست، بلکه افزایش آستانه حساسیت عصبی و کاهش التهاب سیستمیک است تا مقاومت فرد در برابر حملات افزایش یابد. این گزارش، یک چارچوب مبتنی بر شواهد را برای مدیریت تغذیه‌ای میگرن ارائه می‌دهد.

• 1404-08-09

هنر تعادل: مدیریت میگرن با رژیم غذایی

گزارش تخصصی: رژیم غذایی ویژه و پروتکل‌های تغذیه‌ای بالینی برای مدیریت میگرن مزمن

درمان میگرن یک فرآیند جامع است که علاوه بر مداخلات دارویی، نیازمند تعدیل سبک زندگی و به‌خصوص رژیم غذایی است. هدف از تنظیم یک رژیم غذایی ویژه برای بیماران میگرنی، صرفاً حذف غذاهای مضر نیست، بلکه افزایش آستانه حساسیت عصبی و کاهش التهاب سیستمیک است تا مقاومت فرد در برابر حملات افزایش یابد. این گزارش، یک چارچوب مبتنی بر شواهد را برای مدیریت تغذیه‌ای میگرن ارائه می‌دهد.

۱. مبانی علمی و اصول مدیریت تغذیه‌ای میگرن

۱.۱. میگرن، محرک‌ها و آستانه حساسیت عصبی

میگرن یک بیماری پیچیده چندعاملی است که حملات آن معمولاً زمانی آغاز می‌شوند که ترکیبی از عوامل محرک محیطی، فیزیکی و غذایی، آستانه تحمل سیستم عصبی فرد را پایین می‌آورند.¹ تحقیقات نشان می‌دهند که غذاها به ندرت به تنهایی محرک اصلی میگرن هستند، بلکه زمانی این نقش را ایفا می‌کنند که با سایر عوامل تشدیدکننده مانند استرس، تغییرات هورمونی، یا کمبود خواب ترکیب شوند.² بنابراین، مدیریت رژیم غذایی باید به عنوان بخشی از یک استراتژی جامع برای حفظ یک رژیم غذایی متعادل و سالم و ثابت در نظر گرفته شود.¹

یکی از مهم‌ترین وظایف در مدیریت میگرن، تلاش برای حفظ تعادل درونی (هموستاز) بدن است. نوسانات شدید متابولیک، از جمله افت ناگهانی قند خون (هیپوگلیسمی) یا کم‌آبی بدن، می‌توانند به طور مستقیم آستانه حساسیت مغز را کاهش داده و راه را برای حملات میگرنی هموار کنند.³ از همین رو، رویکرد به رژیم غذایی میگرن باید بر پایداری الگوی غذا خوردن متمرکز باشد. به دلیل تفاوت شدید در حساسیت افراد، لازم نیست که همه بیماران تمام غذاهای محرک بالقوه را حذف کنند. موفقیت در این زمینه، بستگی به شناسایی و محدود کردن محرک‌های شخصی، از طریق یک رویکرد هدفمند و انفرادی دارد.¹

۱.۲. اهمیت نظم و پایداری در الگوهای غذا خوردن

نظم در دریافت وعده‌های غذایی و میان‌وعده‌ها یکی از اصول اساسی در رژیم غذایی میگرن است و به حفظ سطح مناسب مواد مغذی و جلوگیری از نوسانات قند خون کمک می‌کند.⁵ گرسنگی طولانی مدت یا نخوردن به اندازه کافی، یک محرک شناخته‌شده برای سردردهای میگرنی است که احتمالاً به دلیل ارتباط بین سطوح پایین قند خون و تشدید درد رخ می‌دهد.³

علاوه بر این، حفظ تعادل مایعات در بدن (هیدراتاسیون) ضروری است. مصرف منظم آب و آبمیوه‌های طبیعی به بیماران میگرنی توصیه می‌شود.⁴ باید توجه داشت که مصرف نوشیدنی‌های شیرین به شدت محدود شود، چرا که قندهای ساده موجود در آن‌ها ممکن است باعث افت ناگهانی قند خون و شروع حملات شوند.⁴ در رویکردهای کلان‌نگر تغذیه‌ای، مطالعاتی نیز از اثربخشی رژیم‌های خاص حمایت کرده‌اند: به عنوان مثال، رژیم غذایی گیاهی کم‌چرب می‌تواند به طور متوسط دفعات سردرد و شدت درد را بهبود بخشد، و رژیم‌های کم کربوهیدرات در کاهش وزن مؤثرند، که این خود عاملی سودمند است زیرا چاقی یکی از عوامل خطر ابتلا به میگرن محسوب می‌شود.⁶

۲. محرک‌های غذایی اصلی و مکانیسم‌های بیوشیمیایی

بسیاری از غذاهای محرک میگرن حاوی ترکیبات بیوژنیک یا افزودنی‌هایی هستند که مستقیماً بر عروق خونی یا سیستم عصبی تأثیر می‌گذارند.

۲.۱. تیرامین و هیستامین: آمین‌های وازواکتیو

تیرامین و هیستامین دو آمین بیوژنیک هستند که به عنوان محرک‌های رایج میگرن شناخته می‌شوند.⁵ تیرامین از تجزیه اسید آمینه تیروزین تشکیل می‌شود.⁶ مکانیسم عمل تیرامین این است که باعث می‌شود سلول‌های عصبی، انتقال‌دهنده عصبی نورپینفرین را آزاد کنند. این آزادسازی منجر به تغییر سطح مواد شیمیایی در مغز و نهایتاً احساس درد می‌شود.⁶ همچنین، تیرامین می‌تواند باعث افزایش ناگهانی فشار خون شود که یکی از دلایل شروع حملات میگرنی است.⁵

منابع اصلی تیرامین شامل پنیرهای کهنه (مانند چدار، سوئیس، مونتری جک)، ماهی دودی، گوشت‌های نمک‌زده و فرآوری شده، سس سویا و غذاهای مانده هستند.³ یک هشدار بالینی مهم این است که افرادی که داروهای مهارکننده مونوآمین اکسیداز (MAOI) را مصرف می‌کنند، باید کاملاً از غذاهای غنی از تیرامین پرهیز کنند، زیرا این داروها از تجزیه تیرامین جلوگیری کرده و خطر حملات و عوارض جانبی جدی مانند فشار خون بالا را به شدت افزایش می‌دهند.⁶ هیستامین نیز به عنوان یک واسطه طبیعی سیستم ایمنی شناخته می‌شود.⁵ غذاهای غنی از هیستامین که باید محدود شوند، شامل آووکادو، سرکه، میوه‌های خشک، بادمجان، اسفناج، گوجه‌فرنگی و ماست هستند.⁵

۲.۲. افزودنی‌ها و مواد نگهدارنده شیمیایی

مواد افزودنی موجود در غذاهای فرآوری شده اغلب محرک‌های قوی میگرن هستند. نیترات‌ها و نیتریت‌ها که در گوشت‌های فرآوری شده مانند سوسیس، کالباس، هات‌داگ، سالامی و بیکن به عنوان نگهدارنده استفاده می‌شوند، می‌توانند از طریق گشادی عروق خونی، باعث تشدید میگرن شوند.³

مونوسدیم گلوتامات (MSG)، یک تقویت‌کننده طعم متداول، علی‌رغم ایمن بودن عمومی، توسط برخی محققان و بیماران به عنوان عامل محرک حملات میگرنی گزارش شده است.² علاوه بر این، شیرین‌کننده‌های مصنوعی جایگزین قند، به‌ویژه آسپارتام، در بسیاری از غذاهای فرآوری شده و رژیمی یافت می‌شوند و به طور خاص به عنوان محرک مستقیم حملات میگرنی شناخته شده‌اند و باید از برچسب غذایی محصولات حذف شوند.²

۲.۳. کافئین و الکل: شمشیر دولبه و محرک‌های قوی

الکل به طور گسترده‌ای به عنوان یک محرک رایج گزارش شده است؛ بیش از ۳۵ درصد از شرکت‌کنندگان در یک مطالعه، الکل را عامل محرک خود دانسته‌اند. در میان نوشیدنی‌های الکلی، شراب قرمز با ۷۷ درصد بالاترین نرخ تحریک را داشته است.² مکانیسم احتمالی به دلیل وجود ترکیبات وازواکتیو مانند تیرامین، هیستامین، فنول‌ها و سولفیت‌ها در الکل است.²

نقش کافئین در میگرن متناقض و نیازمند مدیریت دقیق است.² در طول حمله میگرنی، عروق خونی انبساط پیدا می‌کنند (وازودیلاتاسیون). کافئین به عنوان یک منقبض‌کننده عروق (وازوکانستریکشن) عمل کرده و می‌تواند با انقباض رگ‌ها، به تسکین سردرد کمک کند.² با این حال، مصرف بیش از حد کافئین، به ویژه سه وعده یا بیشتر در روز، با شروع حمله میگرنی در همان روز یا روز بعد در افراد مبتلا به میگرن دوره‌ای همراه است.⁴ نوشیدنی‌های غلیظ، مانند قهوه غلیظ یا چای پررنگ، به دلیل کافئین بالا، تحریکات عروق خونی نواحی سر را افزایش داده و حملات میگرنی را تشدید می‌کنند.⁴ مدیریت کافئین باید همانند یک ماده دارویی کنترل شود. مصرف زیاد منجر به وابستگی می‌شود و قطع ناگهانی آن می‌تواند باعث سندرم ترک کافئین و به دنبال آن، یک حمله میگرنی قوی شود.² بنابراین، توصیه بالینی بر محدود کردن مصرف روزانه به یک یا دو وعده و اجتناب از مصرف در اواخر روز (برای حفظ کیفیت خواب) تمرکز دارد.⁴

۳. راهنمای عملی رژیم حذفی میگرن و ردیابی محرک‌ها (پروتکل استاندارد)

برای شناسایی دقیق محرک‌های غذایی که برای فرد خاصی مشکل ایجاد می‌کنند، یک پروتکل رژیم حذفی ساختاریافته که معمولاً ۲ تا ۳ ماه طول می‌کشد، توصیه می‌شود.¹³

۳.۱. گام اول: ثبت دفترچه غذایی میگرن

نخستین و مهم‌ترین گام، ثبت دقیق تمام جزئیات مربوط به حملات و مصرف غذاها در یک دفترچه میگرن به مدت حداقل دو هفته پیش از اعمال هرگونه محدودیت است.³ دفترچه باید اطلاعات کلیدی زیر را شامل شود: تاریخ، روز هفته، مدت زمان حمله، شدت درد (در مقیاس ۱ تا ۱۰)، علائم جانبی (مانند سرگیجه، حساسیت به نور/صدا)، نوع و زمان مصرف داروهای حاد، کیفیت خواب، و عوامل بالقوه محیطی (مانند استرس یا آلودگی هوا).¹¹ ثبت دقیق غذاها و نوشیدنی‌های مصرفی تا ۲۴ ساعت قبل از شروع درد، برای یافتن همبستگی‌های زمانی و شناسایی محرک‌های شخصی حیاتی است.³

۳.۲. گام دوم: فاز حذف (Elimination Phase)

در فاز حذف، تمام غذاهای مشکوک و محرک‌های رایج (مانند منابع اصلی تیرامین، هیستامین، نیتریت‌ها، و شیرین‌کننده‌های مصنوعی) به طور کامل از رژیم غذایی بیمار حذف می‌شوند.¹³ این فاز به طور معمول حدود ۶ هفته به طول می‌انجامد تا بدن از اثرات مزمن مواد محرک پاک شود.¹⁶ اگر پس از این دوره، تعداد و شدت حملات کاهش یابد، تأیید می‌شود که محرک‌های غذایی نقش داشته‌اند.

۳.۳. گام سوم: فاز تحریک (Provocation/Reintroduction Phase)

پس از یک دوره موفقیت‌آمیز فاز حذف، غذاهای ممنوعه به صورت انفرادی و تدریجی (به طور معمول در دوره‌های ۶ هفته‌ای) دوباره به رژیم غذایی بیمار بازگردانده می‌شوند.¹³ بیمار باید هر ماده غذایی خاص را به مدت ۲ تا ۳ روز مصرف کرده و با دقت علائم خود را ردیابی کند. اگر مصرف یک ماده غذایی خاص منجر به شروع میگرن شود، آن ماده به عنوان یک محرک شخصی ثبت شده و باید به طور دائمی محدود گردد.¹³

اگر در پایان فاز حذف (۶ هفته) هیچ بهبودی در فرکانس یا شدت حملات مشاهده نشود، این امر قویاً نشان می‌دهد که محرک‌های اصلی میگرن فرد، منشأ غذایی (یا حداقل عوامل رایج غذایی) ندارند و تمرکز باید به عوامل محیطی، هورمونی یا استرس منتقل شود.¹⁶ در چنین مواردی، ادامه رژیم حذفی سخت‌گیرانه، تنها بار روانی بر بیمار را افزایش داده و کاهش کیفیت زندگی را به دنبال خواهد داشت.¹

۴. مکمل‌های تغذیه‌ای با اثر درمانی اثبات‌شده (Nutraceuticals)

برخی مکمل‌های تغذیه‌ای می‌توانند به عنوان درمان پیشگیرانه مکمل، به کاهش تعداد و شدت حملات میگرنی کمک کنند.

۴.۱. منیزیم (Magnesium)

منیزیم یک ماده معدنی ضروری است که در آرامش عضلات، بهبود عملکرد عصبی و تنظیم جریان خون مغزی نقش دارد.¹⁷ بسیاری از بیماران میگرنی دارای سطوح پایین منیزیم هستند. شواهد نشان می‌دهند که مصرف مکمل منیزیم می‌تواند به کاهش تعداد و شدت سردردهای میگرنی کمک کند.¹⁷ دوزهای پیشگیرانه توصیه‌شده برای میگرن، معمولاً به شرح زیر است: ۴۰۰ تا ۴۲۰ میلی‌گرم در روز برای زنان و ۴۲۰ تا ۵۰۰ میلی‌گرم در روز برای مردان.¹⁷

۴.۲. ریبوفلاوین (ویتامین B2)

ریبوفلاوین، یا ویتامین B2، نقش مهمی در متابولیسم انرژی سلولی و عملکرد میتوکندری‌ها دارد. از آنجایی که اختلال عملکرد میتوکندریایی به عنوان یک جزء کلیدی در پاتوفیزیولوژی میگرن شناخته می‌شود، ریبوفلاوین در بهبود آن مؤثر است.¹⁷ مطالعات نشان داده‌اند که مصرف مکمل ویتامین B2 می‌تواند تعداد و شدت حملات را کاهش دهد.¹⁷ دوزهای عمومی توصیه‌شده روزانه ۱.۱ تا ۱.۳ میلی‌گرم برای زنان و ۱.۳ تا ۱.۷ میلی‌گرم برای مردان است.¹⁷

۴.۳. اسیدهای چرب امگا-۳ (EPA و DHA)

اسیدهای چرب امگا-۳، به ویژه اسید ایکوزاپنتانوئیک (EPA) و اسید دوکوزاهگزانوئیک (DHA)، خواص ضدالتهابی دارند و به تنظیم عملکرد پلاکت و حالت عروق کمک می‌کنند.⁶ اگرچه مطالعات در مورد اثربخشی مستقیم این ترکیبات متناقض است ¹⁸، اما مصرف دوزهای بالاتر امگا-۳ می‌تواند منجر به کاهش تعداد ساعت‌های سردرد در روز و کاهش روزهای سردرد در ماه شود.¹⁸ توصیه می‌شود منابع غذایی امگا-۳ مانند ماهی چرب، دانه کتان، دانه چیا و گردو در رژیم غذایی گنجانده شوند.⁶

۴.۴. ویتامین D

ویتامین D به دلیل نقش خود در تعدیل سیستم ایمنی و التهاب مورد توجه قرار گرفته است. شواهد نشان می‌دهند که مکمل‌های ویتامین D به طور خاص در بیمارانی که کمبود این ویتامین را دارند، مؤثر بوده و می‌تواند حملات میگرنی را کاهش دهد.¹⁸ بنابراین، سنجش سطح سرمی ویتامین D پیش از شروع درمان با مکمل ضروری است.

به دلیل احتمال تداخل دارویی، به ویژه در مورد دوزهای بالای منیزیم یا امگا-۳ که می‌توانند بر داروهای دیگر (مانند داروهای ضدانعقاد) تأثیر بگذارند ¹⁷، و همچنین احتمال بروز مشکلات گوارشی، مصرف هرگونه مکمل باید با مشورت و نظارت مستقیم پزشک متخصص صورت گیرد.⁹

۵. لیست‌های غذایی جامع و ملاحظات نهایی

برای راهنمایی بیماران در اجرای فاز حذف و مدیریت روزانه، خلاصه‌ای از غذاهای پرریسک و مجاز ارائه می‌شود:

۵.۱. لیست غذاهای با ریسک بالا (باید محدود یا حذف شوند)

این غذاها بیشترین گزارش‌ها را به عنوان محرک‌های بالقوه میگرن داشته‌اند و توصیه می‌شود در فاز حذف یا به صورت دائمی (در صورت اثبات حساسیت) محدود شوند:

دسته غذایی	اقلام پرخطر	ترکیب محرک اصلی
محصولات لبنی و پنیر	پنیرهای کهنه (چدار، سوئیسی، بری)، موزارلا، خامه ترش، ماست، دوغ	تیرامین، هیستامین، مخمر
گوشت‌های فرآوری شده	سوسیس، کالباس، هات‌داگ، سالامی، بیکن، ماهی دودی/نمک‌زده	نیترات‌ها/نیتریت‌ها، تیرامین
نوشیدنی‌ها و الکل	شراب قرمز، آبجو، الکل غلیظ، نوشابه‌های کولا، قهوه و چای غلیظ (بیش از ۲ وعده)	هیستامین، تیرامین، سولفیت‌ها، کافئین
میوه‌ها و سبزیجات	موز، مرکبات (پرتقال، لیمو)، انجیر، کشمش، آووکادو، بادمجان، اسفناج، گوجه فرنگی، نخود، لوبیای عروس	تیرامین، هیستامین، سولفیت‌ها (در میوه‌های خشک)
افزودنی‌ها و شیرین‌کننده‌ها	آسپارتام و سایر شیرین‌کننده‌های مصنوعی، مونوسدیم گلوتامات (MSG)	محرک‌های مستقیم عصبی
سایر موارد	شکلات، سس سویا، غذاهای حاوی مخمر، آجیل و کره مغزها (در مقادیر زیاد)	کافئین، فنیل اتیلامین، تیرامین

۵.۲. لیست غذاهای کم‌ریسک و مجاز

غذاهای زیر به طور کلی برای بیماران میگرنی ایمن تلقی می‌شوند ⁷:

دسته غذایی	اقلام مجاز
محصولات لبنی	پنیر کاتیج، ریکوتا، پنیر خامه‌ای، شیر سفید، پنیرهای فرآوری‌شده آمریکایی
میوه‌ها	توت‌فرنگی، سیب، گلابی، انگور، هلو، شلیل، بلوبری، کیوی، زردآلو، گیلاس، طالبی، هندوانه
غلات و نان	غلات کامل تازه، نان‌های بدون مخمر، برنج
گوشت	مرغ، ماهی، گوشت گوسفند و گاو (تازه و نه مانده یا دودی)

۵.۳. ملاحظات در مورد طب سنتی و مکمل‌ها

برخی توصیه‌های طب سنتی می‌توانند به عنوان روش‌های مکمل برای مدیریت علائم میگرن به کار روند.⁹ به عنوان مثال، زعفران، زنجبیل، زیره و عسل به دلیل خواص ضد التهابی و تسکین‌دهنده می‌توانند به آرامش اعصاب و عضلات کمک کرده و در کاهش دردهای میگرنی مؤثر باشند.⁹ دمنوش زنجبیل (یک قاشق چای‌خوری پودر در آب جوش) یک راهکار شناخته شده برای تسکین است.¹⁰ از طرف دیگر، در طب سنتی نیز پرهیز از مصرف غذاهای بسیار چرب، مواد غذایی با طبع سرد و نوشیدنی‌های کافئین‌دار توصیه شده است، زیرا ممکن است باعث تشدید میگرن شوند.⁹

جداول کلیدی برای گزارش بالینی

جدول ۱: دوزهای بالینی توصیه شده مکمل‌های مؤثر بر میگرن

مکمل	دوز توصیه شده روزانه (زنان)	دوز توصیه شده روزانه (مردان)	مکانیسم احتمالی در میگرن
منیزیم	۴۰۰-۴۲۰ میلی‌گرم	۴۲۰-۵۰۰ میلی‌گرم	آرامش عضلات، تثبیت عملکرد عصبی 17
ریبوفلاوین (ویتامین $B_2$)	۱.۱-۱.۳ میلی‌گرم	۱.۳-۱.۷ میلی‌گرم	بهبود متابولیسم انرژی سلولی (میتوکندری) 17
اسیدهای چرب امگا-۳ (EPA/DHA)	دوزهای بالا (با نظر پزشک)	دوزهای بالا (با نظر پزشک)	ضد التهابی قوی، تنظیم عملکرد عروق [6, 18]
ویتامین D	بر اساس کمبود سرمی	بر اساس کمبود سرمی	تعدیل سیستم ایمنی و التهاب 18

جدول ۲: خلاصه محرک‌های غذایی بر اساس ترکیبات شیمیایی

ترکیب محرک	مکانیسم تحریک احتمالی	نمونه‌های اصلی غذا/ماده
تیرامین	افزایش ناگهانی فشار خون و آزادسازی نوراپینفرین	پنیر کهنه، گوشت‌های فرآوری‌شده، غذاهای مانده، سس سویا [5, 6]
هیستامین	واکنش‌های التهابی و گشادی عروق	آووکادو، اسفناج، گوجه‌فرنگی، سرکه، ماهی بد نگهداری شده 5
نیترات‌ها/نیتریت‌ها	گشادی عروق خونی (وازودیلاتاسیون)	سوسیس، کالباس، هات‌داگ، بیکن [5, 9]
آسپارتام	محرک مستقیم عصبی (به عنوان شیرین‌کننده مصنوعی)	نوشیدنی‌های رژیمی، برخی غذاهای فرآوری‌شده 2
کافئین (دوز بالا)	انقباض/انبساط برگشتی عروق، وابستگی	قهوه غلیظ (بیش از ۲ وعده در روز)، چای، شکلات 2

جدول ۳: پارامترهای ضروری برای ثبت دفترچه غذایی میگرن

داده‌های حمله	داده‌های ردیابی محرک غذایی/محیطی	داده‌های مدیریت و زمینه
تاریخ و روز هفته	تمام غذاها و نوشیدنی‌های مصرفی (تا ۲۴ ساعت قبل)	داروهای حاد و پیشگیرانه مصرف شده (دوز و زمان)
مدت زمان حمله (ساعت)	جزئیات ترکیبات مشکوک در غذاها (مانند افزودنی‌ها)	کیفیت و کمیت خواب شب قبل
شدت درد (مقیاس ۱ تا ۱۰)	گرسنگی طولانی مدت یا عدم صرف وعده 3	تغییرات هورمونی (برای زنان)
علائم جانبی (مانند تهوع، سرگیجه، حساسیت به نور/صدا)	استرس یا تغییرات شدید آب و هوا/آلودگی هوا [11]	عوارض جانبی داروها [14]

۶. نتایج و توصیه‌های کلیدی

مدیریت میگرن از طریق رژیم غذایی یک استراتژی مدیریتی فردی است که بر حفظ ثبات متابولیک و عصبی استوار است. تکیه صرف بر حذف غذای خاص کافی نیست، بلکه باید بر حفظ نظم در غذا خوردن، جلوگیری از نوسانات قند خون، و هیدراتاسیون کافی تمرکز شود.

توصیه‌های کلیدی برای بیماران میگرنی عبارتند از:

۱. اجرای پروتکل حذفی استاندارد: استفاده از دفترچه غذایی برای شناسایی دقیق محرک‌های شخصی، به جای حذف کورکورانه تمامی غذاهای پرخطر.

۲. مدیریت مصرف کافئین: کافئین را به عنوان یک داروی ضعیف و محدودکننده عروق تلقی کرده و از مصرف غلیظ یا بیش از دو وعده در روز برای جلوگیری از سردردهای برگشتی یا تشدید حملات اجتناب شود.4

۳. پرهیز جدی از الکل و مواد افزودنی: الکل، به ویژه شراب قرمز، و افزودنی‌هایی مانند نیتریت‌ها و آسپارتام، محرک‌های بسیار قوی هستند و باید محدود شوند.2

۴. تکمیل کمبودهای تغذیه‌ای: در صورت کمبودهای تأیید شده، مکمل‌هایی نظیر منیزیم، ریبوفلاوین و امگا-۳ تحت نظارت پزشک می‌توانند به کاهش فرکانس و شدت حملات کمک کنند.17 این مکمل‌ها باید با احتیاط مصرف شوند و تداخل آن‌ها با سایر داروهای میگرنی بررسی شود.

 

نظرات :

نظرتان را بنویسید :

نظر شما

نام *

نام خانوادگی *

ارسال نظر