برای رسیدن به رضایت بلندمدت از انتخاب رشته، انتخاب رشته باید با نیازهای بازار کار منطبق و با نگاه بلندمدت باشد." دانش‌آموزان باید رشته‌ای را انتخاب کنند که فرصت‌های شغلی مناسبی داشته باشد و مهارت‌های لازم برای ورود به بازار کار را فراهم کند.

• 1404-06-05

راهنمای انتخاب رشته با نگاهی به شرایط بازار کار 1403

اسناد بررسی اجمالی: راهنمای انتخاب رشته و دانشگاه - 1403

این سند مروری جامع بر گزارش "راهنمای انتخاب رشته با نگاهی به شرایط بازار کار 1403" ارائه می‌دهد که توسط جاب ویژن و مکتب خونه تهیه شده است. این گزارش با هدف کمک به دانش‌آموزان در تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر برای انتخاب رشته دانشگاهی، با تأکید بر همسویی با نیازهای بازار کار و رضایت شغلی بلندمدت، تدوین شده است.

خلاصه‌ی اجرایی:

بیش از 60 درصد فارغ‌التحصیلان از انتخاب رشته تحصیلی خود ناراضی هستند که مهم‌ترین دلیل آن، «عدم وجود فرصت‌های شغلی مناسب با درآمد کافی» و «نبود بازار کار برای رشته» است. دانش‌آموزان در ایران تحت فشار شدید سیستم آموزشی و خانواده برای انتخاب رشته در سنین پایین قرار دارند که منجر به تصمیم‌گیری‌های نامناسب می‌شود. این گزارش با تحلیل بیش از 500 هزار رزومه و نظرسنجی‌های متعدد، معیارهایی برای ارزیابی رشته‌ها و دانشگاه‌ها بر اساس رضایت فارغ‌التحصیلان، درآمد، نرخ اشتغال مرتبط و رتبه قبولی ارائه می‌دهد.

مقدمه:

نظام آموزشی ایران دانش‌آموزان را وادار به تصمیم‌گیری مهم انتخاب رشته دانشگاهی در سنین پایین می‌کند. این تصمیم که شاید اولین و مهم‌ترین گام در تعیین مسیر شغلی باشد، اغلب با اتکا به دانش و تجربه محدود اطرافیان یا بر اساس رتبه قبولی سال‌های گذشته گرفته می‌شود. این رویکرد نسنجیده منجر به وضعیتی شده است که "بیش از نیمی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها از انتخاب خود ناراضی هستند." دلیل اصلی این نارضایتی، نه تنها عدم تناسب با روحیات و علایق، بلکه مهم‌تر از آن، عدم همسویی رشته‌های تحصیلی با نیازهای بازار کار کشور است. این گزارش تلاشی است تا با تکیه بر داده‌های معتبر، دانش‌آموزان را در این تصمیم‌گیری حیاتی یاری کند.

محدودیت‌ها و روش‌شناسی گزارش:

• جامعه آماری: نتایج این گزارش بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده از "نظرسنجی حقوق و دستمزد" و "نظرسنجی رضایت تحصیلی" (فروردین 1402 و اسفند 1403) توسط جاب ویژن و مکتب خونه و رزومه‌های ساخته شده در وب‌سایت جاب ویژن به دست آمده است. لازم به ذکر است که شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، عمدتاً فعالان و شاغلین بازار کار ایران هستند و ممکن است نتایج، نمایانگر دقیق وضعیت کل دانش‌آموختگان نباشد.
• محدودیت داده‌ای: بخش راهنمای انتخاب رشته این گزارش، به دلیل محدودیت در داده‌های موجود، بیشتر ناظر بر رشته‌های گروه ریاضی و برخی از رشته‌های علوم انسانی است.
• عوامل فردی: این گزارش بر معیارهای عمومی رضایت از رشته/دانشگاه و تأثیر آن بر اشتغال و حقوق متمرکز است و عواملی مانند علاقه و استعداد فردی را بررسی نمی‌کند.
• بازار کار بخش خصوصی: آمار و ارقام مرتبط با وضعیت اشتغال فارغ‌التحصیلان تنها ناظر بر افرادی است که در بخش خصوصی مشغول به کار هستند.

یافته‌های کلیدی: رضایت تحصیلی و بازار کار

1. نرخ بالای نارضایتی: "حدود 60% از فارغ‌التحصیلان از انتخاب تحصیلی خود ناراضی‌اند."
2. مهم‌ترین دلیل نارضایتی: "بازار کار نامناسب؛ مهم‌ترین دلیل نارضایتی فارغ‌التحصیلان از انتخاب تحصیلی‌شان است." به طور خاص، «عدم تسهیل ورود به بازار کار توسط دانشگاه» و «نبود بازار کار برای رشته» از مهم‌ترین دلایل نارضایتی ذکر شده‌اند.
3. تأثیر مستقیم بر درآمد و اشتغال: رضایت از انتخاب رشته و دانشگاه با افزایش حقوق ماهانه به طور پیوسته افزایش می‌یابد. افرادی که شغل مرتبط با رشته تحصیلی خود دارند، 2.5 برابر بیشتر از افرادی که شغل نامرتبط دارند، از رشته تحصیلی‌شان راضی هستند.
4. اهمیت انتخاب رشته همسو با بازار کار: "رضایت فارغ‌التحصیلان از انتخاب رشته، دارای ارتباط مستقیم با فرصت‌های شغلی موجود برای آن رشته است." اکثر فارغ‌التحصیلانی که از انتخاب رشته خود ناراضی هستند، در صورت بازگشت به گذشته، رشته‌هایی را انتخاب می‌کنند که بازار کار پرتقاضاتری دارند.
5. رشته‌های پرتقاضا در بازار کار: رشته‌هایی مانند فناوری اطلاعات/کامپیوتر، مدیریت/کسب‌وکار، مالی و حسابداری، و مهندسی صنایع که درآمد و بازار کار مناسب‌تری دارند، اغلب انتخاب‌های جایگزین افراد ناراضی هستند و فارغ‌التحصیلان آن‌ها نیز رضایت بالایی از انتخاب خود دارند.
6. دانشگاه‌های برتر از نظر رضایت: "دانشگاه‌های صنعتی شریف، امیرکبیر و تهران، راضی‌ترین فارغ‌التحصیلان را دارند."

راهنمای انتخاب رشته: (با تمرکز بر گروه ریاضی و انسانی)

این بخش رشته‌ها را بر اساس معیارهای زیر ارزیابی و امتیازدهی می‌کند:

• رضایت فارغ‌التحصیلان: شامل رضایت کلی از رشته، تناسب با علایق، سطح درآمد مشاغل رشته، و تعداد فرصت‌های شغلی.
• حقوق فارغ‌التحصیلان: میانگین حقوق درخواستی فارغ‌التحصیلان در سال‌های اول پس از تحصیل.
• آخرین رتبه قبولی: نشان‌دهنده تقاضا و رقابت برای ورود به رشته.
• نرخ اشتغال مرتبط با رشته: درصد فارغ‌التحصیلان که در مشاغل مرتبط با رشته خود مشغول به کار هستند.

رشته‌های برتر گروه ریاضی:

1. فناوری اطلاعات/کامپیوتر: رتبه 1 (رضایت بالا 4.0/5، حقوق بالا 33.2 میلیون تومان در صنعتی شریف، نرخ اشتغال مرتبط 82%). مشاغل اصلی: توسعه نرم‌افزار، برنامه‌نویسی، پشتیبانی، دیجیتال مارکتینگ.
2. مهندسی صنایع: رتبه 2 (رضایت بالا 4.1/5، حقوق بالا 24.1 میلیون تومان در صنعتی شریف، نرخ اشتغال مرتبط 78%). مشاغل اصلی: مدیریت تولید/پروژه/عملیات، تحلیل کسب‌وکار.
3. مهندسی مکانیک: رتبه 3 (رضایت 3.6/5، حقوق 18.7 میلیون تومان در صنعتی شریف، نرخ اشتغال مرتبط 74%). مشاغل اصلی: تکنسین فنی، مهندسی مکانیک/هوافضا.
4. مهندسی برق: رتبه 4 (رضایت 3.5/5، حقوق 22.3 میلیون تومان در صنعتی شریف، نرخ اشتغال مرتبط 66%). مشاغل اصلی: توسعه نرم‌افزار، پشتیبانی سخت‌افزاری/نرم‌افزاری.
5. مهندسی هوافضا: رتبه 5 (رضایت 2.5/5، حقوق 22.3 میلیون تومان در امیرکبیر، نرخ اشتغال مرتبط 50%).
6. ریاضی و آمار: رتبه 6 (رضایت 2.5/5، حقوق 20.8 میلیون تومان در تهران، نرخ اشتغال مرتبط 48%).
7. مهندسی عمران/مهندسی راه آهن: رتبه 7 (رضایت 2.8/5، حقوق 17.8 میلیون تومان در صنعتی شریف، نرخ اشتغال مرتبط 66%).
8. مهندسی شیمی/پلیمر: رتبه 8 (رضایت 3.1/5، حقوق 19.5 میلیون تومان در صنعتی شریف، نرخ اشتغال مرتبط 61%).
9. مهندسی معماری: رتبه 9 (رضایت 2.5/5، حقوق 16.5 میلیون تومان در تهران، نرخ اشتغال مرتبط 69%).
10. مهندسی مواد و متالورژی: رتبه 10 (رضایت 2.7/5، حقوق 17.6 میلیون تومان در صنعتی شریف، نرخ اشتغال مرتبط 53%).
11. شیمی: رتبه 11 (رضایت 3.0/5، حقوق 16.9 میلیون تومان در صنعتی شریف، نرخ اشتغال مرتبط 67%).
12. فیزیک: رتبه 12 (رضایت 1.6/5، حقوق 19.1 میلیون تومان در صنعتی شریف، نرخ اشتغال مرتبط 36%).
13. مهندسی پزشکی: رتبه 13 (رضایت 2.8/5، حقوق 19.1 میلیون تومان در امیرکبیر، نرخ اشتغال مرتبط 48%).
14. مهندسی نفت/مهندسی انرژی: رتبه 14 (رضایت 2.4/5، حقوق 19.0 میلیون تومان در صنعتی شریف، نرخ اشتغال مرتبط 37%).
15. مهندسی شهرسازی: رتبه 15 (رضایت 2.5/5، حقوق 20.0 میلیون تومان در خوارزمی تهران، نرخ اشتغال مرتبط 32%).
16. مهندسی معدن/زمین شناسی: رتبه 16 (رضایت 2.5/5، حقوق 19.7 میلیون تومان در صنعتی اصفهان، نرخ اشتغال مرتبط 58%).

رشته‌های برتر گروه علوم انسانی:

1. مالی و حسابداری: رتبه 1 (رضایت بالا 4.0/5، حقوق بالا 19.8 میلیون تومان در تهران، نرخ اشتغال مرتبط 85%).
2. کسب و کار/مدیریت: رتبه 2 (رضایت بالا 3.9/5، حقوق بالا 22.5 میلیون تومان در تهران، نرخ اشتغال مرتبط 79%).
3. حقوق: رتبه 3 (رضایت 3.1/5، حقوق 23.8 میلیون تومان در شیراز، نرخ اشتغال مرتبط 57%).
4. روانشناسی: رتبه 4 (رضایت 2.8/5، حقوق 14.8 میلیون تومان در خوارزمی تهران، نرخ اشتغال مرتبط 38%).
5. علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی: رتبه 5 (رضایت 2.8/5، حقوق 13.9 میلیون تومان در تهران، نرخ اشتغال مرتبط 23%).
6. اقتصاد: رتبه 6 (رضایت 2.9/5، حقوق 16.5 میلیون تومان در شیراز، نرخ اشتغال مرتبط 54%).
7. روابط عمومی: رتبه 7 (رضایت 2.8/5، حقوق 13.2 میلیون تومان در علامه طباطبایی تهران، نرخ اشتغال مرتبط 31%).
8. مدیریت توریسم و هتلداری: رتبه 8 (رضایت 2.9/5، حقوق 14.6 میلیون تومان در علامه طباطبایی تهران، نرخ اشتغال مرتبط 34%).
9. علوم تربیتی: رتبه 9 (رضایت 2.8/5، حقوق 15.4 میلیون تومان در اصفهان، نرخ اشتغال مرتبط 18%).
10. علوم سیاسی: رتبه 10 (رضایت 2.0/5، حقوق 21.4 میلیون تومان در اصفهان، نرخ اشتغال مرتبط 22%).
11. جغرافیا: رتبه 11 (رضایت 1.9/5، حقوق 12.5 میلیون تومان در تهران، نرخ اشتغال مرتبط 7%).
12. تاریخ/باستان‌شناسی: رتبه 12 (رضایت 1.9/5، حقوق 12.7 میلیون تومان در تهران، نرخ اشتغال مرتبط 9%).
13. فلسفه/الهیات و معارف: رتبه 13 (رضایت 2.1/5، حقوق 13.5 میلیون تومان در تهران، نرخ اشتغال مرتبط 44%).
14. تربیت بدنی: رتبه 14 (رضایت 2.6/5، حقوق 15.9 میلیون تومان در تهران، نرخ اشتغال مرتبط 47%).

راهنمای انتخاب دانشگاه:

این بخش دانشگاه‌ها را بر اساس معیارهای زیر ارزیابی و امتیازدهی می‌کند:

• تأثیر دانشگاه بر حقوق فارغ‌التحصیلان: تفاوت میانگین حقوق درخواستی فارغ‌التحصیلان آن دانشگاه با میانگین کل.
• رضایت فارغ‌التحصیلان: شامل رضایت کلی از دانشگاه و رضایت از اساتید، کیفیت دروس، امکان شبکه‌سازی و امکانات رفاهی.
• اشتغال مرتبط با تحصیل: درصد فارغ‌التحصیلان که در مشاغل مرتبط با رشته تحصیلی خود مشغول به کار هستند.
• رتبه‌بندی جهانی (QS): رتبه دانشگاه در رتبه‌بندی‌های معتبر جهانی.
• میانگین آخرین رتبه قبولی در دانشگاه: نشان‌دهنده دشواری ورود به دانشگاه.

دانشگاه‌های برتر:

1. دانشگاه صنعتی شریف: تأثیر بر حقوق: +42%، رضایت: 4.3 از 5، اشتغال مرتبط: 64%، رتبه جهانی QS: 342.
2. دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی‌تکنیک): تأثیر بر حقوق: +30%، رضایت: 4.4 از 5، اشتغال مرتبط: 61%، رتبه جهانی QS: 403.
3. دانشگاه علم و صنعت ایران: تأثیر بر حقوق: +28%، رضایت: 3.9 از 5، اشتغال مرتبط: 67%، رتبه جهانی QS: 436.
4. دانشگاه تهران: تأثیر بر حقوق: +23%، رضایت: 4.2 از 5، اشتغال مرتبط: 59%، رتبه جهانی QS: 368.
5. دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی: تأثیر بر حقوق: +22%، رضایت: 3.8 از 5، اشتغال مرتبط: 66%.
6. دانشگاه شهید بهشتی تهران: تأثیر بر حقوق: +11%، رضایت: 3.9 از 5، اشتغال مرتبط: 59%، رتبه جهانی QS: 850-900.
7. دانشگاه صنعتی اصفهان: تأثیر بر حقوق: +10%، رضایت: 3.7 از 5، اشتغال مرتبط: 60%، رتبه جهانی QS: 489.
8. دانشگاه علامه طباطبایی تهران: تأثیر بر حقوق: +9%، رضایت: 3.9 از 5، اشتغال مرتبط: 50%.
9. دانشگاه تبریز: تأثیر بر حقوق: +7%، رضایت: 3.6 از 5، اشتغال مرتبط: 56%، رتبه جهانی QS: 552.
10. دانشگاه شیراز: تأثیر بر حقوق: +7%، رضایت: 3.9 از 5، اشتغال مرتبط: 56%، رتبه جهانی QS: 690-700.

نتیجه‌گیری و توصیه‌ها:

• اولویت‌بندی بازار کار: "برای رسیدن به رضایت بلندمدت از انتخاب رشته، انتخاب رشته باید با نیازهای بازار کار منطبق و با نگاه بلندمدت باشد." دانش‌آموزان باید رشته‌ای را انتخاب کنند که فرصت‌های شغلی مناسبی داشته باشد و مهارت‌های لازم برای ورود به بازار کار را فراهم کند.
• تحقیق جامع: دانش‌آموزان باید قبل از انتخاب رشته، درباره وضعیت اشتغال و درآمد فارغ‌التحصیلان آن رشته/دانشگاه اطلاعات کسب کنند.
• همسویی سیستم آموزشی با بازار کار: عدم انطباق ظرفیت سیستم آموزشی با نیازهای بازار کار منجر به کمبود فارغ‌التحصیلان در مشاغل مهم و پرتقاضا شده است.

این گزارش امیدوار است گامی کوچک در تحقق رویای «شغل خوب برای همه» باشد.

 

نظرات :

نظرتان را بنویسید :

نظر شما

نام *

نام خانوادگی *

ارسال نظر